Vandaag is het exact 396 jaar geleden dat Johan de Witt geboren werd, een van de grootste staatslieden die Nederland ooit heeft gekend. Vaak wordt daarbij meteen gezegd dat De Witt een Dordrechtenaar was. Dordt en De Witt zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden, want De Witt werd op 24 september 1625 te Dordrecht geboren. Maar klopt dat wel?
1625?
Er is van Johan de Witt, in tegenstelling tot zijn broer, geen doopbewijs bekend. Hij is niet gedoopt in de Grote Kerk te Dordrecht, waar hij vlakbij opgroeide. Dat betekent dat we voor het jaartal van zijn geboorte op andere gegevens moeten afgaan. Wanneer Johan zich met zijn oudere broer inschrijft in het Album Studiosorum van de Leidse universiteit in 1641, zegt hij dat hij achttien jaar oud is. Dat zou betekenen dat hij in 1623 geboren was. Het Album Studiosorum is echter geen betrouwbare bron. Studenten krikten veelvuldig hun leeftijd op en met Cornelis’ en Johans lengte zullen ze wel voor twee jaar oudere studenten hebben kunnen doorgaan. We weten dat er twee jaar zat tussen de beide broers en omdat het doopbewijs van Cornelis uit 1623 wél bewaard is gebleven, kun je er veilig vanuit gaan dat 1625 als geboortejaar klopt.
Overigens: Cornelis en Johan hebben zich ingeschreven op… 24 september 1641. Op Johans zestiende verjaardag dus, vandaag exact 380 jaar geleden. De studie was een cadeautje.
Dordrecht?
Bij de inschrijving staat achter Johans naam ‘Dordracenus’: uit Dordrecht. Het ontbreken van een doopbewijs trekt ook deze mededeling in twijfel. James Geddes, die een (helaas nooit voltooide) biografie schreef in 1879 (History of the Administration of John de Witt I, p. 30), opperde een mogelijkheid die ik zeer aannemelijk vind: dat Johan de Witt geboren is op 24 september 1625 in Den Haag. In dat jaar namelijk trad vader Jacob de Witt vanwege de stad Dordrecht op als gedeputeerde bij de Staten van Holland. Zou zijn vrouw Anna van den Corput van Johan bevallen zijn toen zij zich bij hem bevond? Ik geloof van wel. Het vreemde is: er is geen naturalisatie van Johan de Witt als Dordtenaar bekend. Neef Vivien, die ook in Den Haag geboren was, werd wél genaturaliseerd en Johan de Witt zelf had bedongen dat zijn eigen kinderen, al werden ze in Den Haag geboren, als echte Dordrechtenaren mochten worden beschouwd. Dat lijkt niet bij Johan gebeurd te zijn. Was Johan de Witt dus illegaal?
Ik heb het in mijn boek Musch als vaststaand gegeven aangenomen dat Johan de Witt in Den Haag geboren is. Dát was de reden dat hij pensionaris voor Dordrecht in Den Haag werd (een ambt dat ook ingevuld mocht worden door buitenstaanders) en niet, zoals zijn oudere broer Cornelis, een loopbaan aanving in het stadbestuur, als Schepen of lid van het College van Veertigen. Daarvoor was een geboorte in Dordrecht wél vereist. Gelukkig maar, want misschien was Johan dan wel een van de vele – min of meer bekende – burgemeesters van Dordrecht geworden en niet de briljante raadpensionaris van Holland.
Hoe het ook zij, van harte gefeliciteerd, Johan! Nog vele jaren!
