Bommen Berend
***DISCLAIMER: lees eerst het betreffende hoofdstuk in ‘Buat’ om spoilers te voorkomen***
Dit hoofdstuk is een (hier en daar sterk ingekorte) vertaling van de Mémoires van graaf de Guiche. Als je exact wil weten wat ik heb weggelaten of hoe letterlijk ik de tekst vertaald heb, kun je het origineel ernaast leggen, of de achttiende-eeuwse versie en/of de vertaling van Ad van der Zee.[1]
Dit hoofdstuk is van belang omdat het een belangrijke tegenspeler introduceert: Bernard van Galen, of, zoals ik hem in Buat op zijn Duits noem: Christoph Bernhard von Galen (1606-1678). In Nederland (en vooral in Groningen) staat deze bisschop uiteraard bekend als Bommen Berend. Hij blonk uit in de artillerie.
Eerste Münsterse Oorlog
Dat Bommen Berend al vóór 1672 ons land is binnengevallen is niet iets wat bij veel mensen bekend is. Over deze Eerste Münsterse Oorlog[2] is dan ook weinig geschreven. De mémoires van De Guiche worden vaak als bron aangehaald omdat het een van de weinige ooggetuigenverslagen van de campagne in 1665/1666 is. Er waren twee veldtochten: een Oostelijke (van 18 september tot en met 4 oktober 1665) en een Zuidelijke (tot en met 8 januari 1666). De Guiche beschrijft ze allebei, al moet gezegd dat zijn verhaal nogal anekdotisch is en (vermoedelijk vanwege een gebrek aan geografische kennis) niet makkelijk te volgen.
De twee veldtochten uit: Onder Vuur (2016)
Wanneer je dus meer wil weten over deze eerste (vergeefse) campagnes van de bisschop van Münster, ben je aangewezen op een handjevol bronnen (zoals Aitzema’s Saken van Staet en Oorlogh[3]). Ik noem er twee die ik vooral gebruikt heb: Bernard von Galen door P. Corstiens (Rotterdam 1872)[4] en Onder vuur. De Eerste Münsterse Oorlog (1665-1666).
Deze uitgave, behorend bij een tentoonstelling in Museum De Oude Wolden, samengesteld door Tjarko van Dijk en Obby Veenstra, dateert – niet geheel ontoevallig – van 2016[5]. Exact 350 jaar na de aanval van Bommen Berend. 1666: connotatie met het Beest uit het boek Openbaringen. Dit getal zat volgens een tijdgenoot in de naam van de bisschop:
ChrIstophorVs bernarDVs Von gaLen [6]
Al snap ik dat soort spelletjes nooit goed.
XXVIII – V – XXIV,
Jean-Marc van Tol
[1] Zie: https://books.google.nl/books?id=vBFcAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=memoires+de+Guiche&hl=nl&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=memoires%20de%20Guiche&f=false
https://advanderzee.nl/artikels/ (Herinnering aan Holland)
[2] https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_M%C3%BCnsterse_Oorlog#:~:text=Op%2023%20september%201665%2C%20toen,het%20noorden%20van%20het%20land.
[3] https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/aitzema/#page=0&accessor=toc&view=imagePane
[4] https://books.google.nl/books?id=lIZVAAAAcAAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
[5] https://www.mooioostgroningen.nl/kunst-en-cultuur/nieuwe-expositie-onder-vuur-in-museum-de-oude-wolden-geopend
[6] Zie Corstiens, p. 101